Deizm Nedir?

Konu Anlatımı - Konu Anlatımı ve sosyal içerik platformu

Deizm, dinsel bilgiye akıl ve mantık yoluyla ulaşılacağını kabul eden bir inanış biçimidir. deizme göre Tanrı vardır ancak onun bilgisine vahiy ve esin yolu ile ulaşılamaz. Tanrı dünyevi hayata doğrudan müdahale etmez. Bunun yerine insan akıl ve gözlem yolu ile Tanrı’yı arar. Deizm nedir daha detaylı inceleyelim.

Deizm Nedir? 

Deizm düşüncesinin kökeni çok eski çağlara dayandırılabilmekle birlikte bir inanış biçimi olarak 17. Yüzyılda ortaya çıkmıştır. Kavram olarak ilk kez 1564 yılında Pierre Viret’in İnanç ve İncil Öğretisi Eğitimi adlı eserinde kullanılmıştır. Etimolojik olarak Latince deus kökeninden delir. Deus Tanrı anlamına gelir. Deizm ise Tanrıcılık, yaradancılık şekillerinde çevrilebilir.  

Deist düşünceye göre Tanrı vardır ancak dünyevi meselelere aracılar ya da mucizeler yoluyla müdahil olmaz. O dünyayı bir kez yaratmış ve insanı eylemlerinde özgür bırakmıştır. İnsan, akıl ve mantık yolu ile doğayı gözlemlemeli ve Tanrı’yı aramalıdır. İnsanın Tanrı’yı arayışında her türlü kehanet, esin, vahiy, dinsel dogma gibi kavramlar reddedilir. Dolayısıyla peygamberler, ibadet biçimleri, sevap ve günah gibi kavramlar, melekler, şeytanlar ve cinlerin varlığı, cennet ve cehennem gibi kavramlara da karşı çıkar. İnsanın rehberi Tanrı’nın kendisine bahşettiği hür vicdan, akıl ve sağduyu olmalıdır.  

Deist felsefe çoğunlukla ölümden sonra yaşamı reddeder. Ancak kimi deistler ölümden sonra yaşama ya da reenkarnasyona inanır. Benzer şekilde deistlerin ruha dair kavrayışları da çeşitlidir. Kimileri ruhların dünya yaratılmadan önce var olduğuna ve dünya yok olduktan sonra da var olacağına inanır. Öte yandan kimi deistler ruhun varlığı konusunda bilinmezci bir tutum sergileyebilir ya da ruhu beden gibi ölümlü görebilir.  

Tanrı’yı bulmak için aklın ve bilimin ışığını izlemeyi esas alan deizm, yaradılışa dair dinsel dogmaları ve mitleri reddeder. Bunun yerine insanın yaradılışının bilgisine tıpkı Tanrı’nın bilgisine olduğu gibi akıl yoluyla ulaşmayı esas alır. Bu doğrultuda çoğu deist evrim teorisini kabul eder. Genel yanılgının aksine evrim teorisi doğrudan doğruya Tanrı inancı ile çelişmez. Tanrı’nın insanı yaratış biçiminin evrimsel bir süreçle gerçekleştiği düşünülebilir.  

Deizmin Tarihsel Arka Planı 

Antik çağlara kadar uzanan deizm düşüncesi kavram olarak 17. Yüzyılda İngiltere’de ortaya çıkmıştır. 17. Yüzyıl tüm Avrupa’da aydınlanma felsefesi ve rönesans düşüncesi ile birlikte büyük bir dönüşümün yaşandığı bir dönemdir. Aydınlanma felsefesi ve rönesans yalnızca felsefi boyutta değil toplumsal, ekonomik ve sanatsal boyutlarda da önemli değişimlere yol açmıştır. Aydınlanma felsefesi dünyevi olayları açıklamada Tanrı ya da diğer dinsel kavramlara başvurmak yerine insan eylemlerini esas alır. Bu düşünce hümanizm, sekülarizm gibi düşüncelere olduğu gibi deizme de öncülük etmiştir. Dini otoroitenin sarılmaya başladığı 17. Ve 18. Yüzyıl boyunca deizm kendisine güçlü bir toplumsal ve felsefi dayanak bulmuştur. 

Deizme Göre Tanrı’nın Varlığı 

Deizm Tanrı’nın varlığına yönelik akla ve mantığa dayanarak çeşitli argümanlar öne sürer. Bunlardan ilki nedenselliktir. Hiçbir şeyin nedensiz meydana gelemeyeceğini öne süren deistler her şeyin ilk nedeni olarak Tanrı’ya işaret eder. Tanrının kendisi ise bütün nedenlerden münezzehtir.  

Tanrının varlığına dair bir diğer argüman akıl ve gözlem yolu ile keşfedilen doğa yasalarıdır. Doğa yasalarının belirli bir uyum ve düzen içerisinde olması onların bir tasarım ürünü olduğunu düşündürür. Başka bir ifadeyle bir yasa varsa yasa koyucu da vardır. Benzer şekilde teolojik argüman ya da tasarım argümanı da, doğadaki uyumu referans alarak bir tasarım varsa tasarımcı da vardır argümanını öne sürer. 

Modern dönemde deizmin Tanrı’ya dair yaklaşımını büyük ölçüde bilimsel gelişmeler şekillendirmektedir.  

Bu yazımızda deizm nedir detaylı bir şekilde inceledik. Dilerseniz İlk Medeniyetlerin Felsefesinin Doğuşuna Etkisi Nedir? yazımızı da inceleyebilirsiniz.

Deizm Nedir? içeriği Konu Anlatımı sitesinden alıntıdır.

source https://konuanlatimi.net/deizm/